ارزیابی تناسب اراضی و شاخص های کیفی خاک برای زیتون در منطقه دستجرده ، استان زنجان

چکیده مشکلات استفاده نامناسب از اراضی، رشد بی رویه مناطق شهری و کم شدن سطح زیر کشت، توجه همگان را در سراسر جهان به خود جلب کرده است. از نظر سیاستگزاران روش های مناسب و بهینه استفاده از اراضی برای یک برنامه ریزی بهینه و مدیریت موثر کشت در منطقه اهمیت زیادی دارد. مطالعه شاخص های کیفیت خاک در قسمت های مختلف اراضی شیبدار امکان بهره برداری بهتر از خاک را در این گونه اراضی فراهم می نماید. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی تناسب اراضی بر اساس مدل فائو و بررسی برخی از شاخص های کیفیت خاک در منطقه طارم استان زنجان برای کشت زیتون انجام شد. منطقه مطالعاتی به مساحت 5000 هکتار در شمال شرق استان زنجان واقع شده که به صورت نیمه تفصیلی مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین رده بندی خاک ها بر اساس سیستم جامع رده بندی خاک انجام شد. برای این منظور در منطقه مطالعاتی 10 واحد اراضی تفکیک گردید. خاک های مورد مطالعه در دو رده اریدی سول و انتی سول طبقه بندی شدند. در این تحقیق از روش های مختلف ارزیابی کمی و کیفی به منظور طبقه بندی تناسب اراضی در محدوده مطالعاتی با استفاده از روش های محدودیت ساده و پارامتریک استفاده شد. با توجه به سطح زیر کشت و اهمیت توسعه کشت زیتون در منطقه، در محدوده مطالعاتی طبقه بندی تناسب اراضی برای این گیاه به انجام رسید. نتایج نشان داد که اقلیم منطقه برای کشت زیتون در کلاس s2 می-باشد. مهمترین خصوصیات محدود کننده اراضی: مقدار سنگریزه، عمق خاک، میزان گچ، درصد شیب، پستی و بلندی های کوچک و درجه سیل گیری تعیین شد. در ارزیابی تناسب اراضی به روش محدودیت ساده و بر اساس درجات و شدت محدودیت، یک واحد از واحد های مجزا شده دارای تناسب مناسب (s1)، چهار واحد نیز دارای تناسب نسبتا مناسب (s2)، سه واحد دارای تناسب بحرانی (s3) و دو واحد به صورت نامناسب غیر قابل اصلاح (n2) تعیین گردید. در روش ریشه دوم، دو واحد از واحد های مجزا شده دارای تناسب نسبتا مناسب (s2)، شش واحد دارای تناسب بحرانی(s3) و دو واحد به صورت نامناسب قابل اصلاح (n1) برای کشت زیتون مشخص گردید. در ارزیابی کمی تناسب اراضی با استفاده از شاخص اراضی و تولید زیتون (تن در هکتار) هفت واحد از واحد های خاک مجزا شده دارای تناسب نسبتا" مناسب (s2)، یک واحد دارای تناسب کم(s3) و دو واحد به صورت نامناسب (n) برای کشت زیتون طبقه بندی شدند. برای بررسی شاخص های کیفی آزمایش به صورت طرح فاکتوریل و بر اساس طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا شد. سه ترانسکت به فواصل 15 متر از یکدیگر در دو جهت شیب شمالی و شیب جنوبی طراحی و نمونه برداری از خاک با فواصل 10 متری در سه موقعیت شیب قله، شیب پشتی و پایین شیب انجام گردید. نتایج نشان داد که قسمت پایین شیب حداکثر مقدار کربن آلی، میزان نیتروژن، مقادیر پایداری خاکدانه ها، هدایت هیدرولیکی اشباع، درصد رطوبت ظرفیت زراعی و میزان هدایت الکتریکی را دارا می باشند. جهت شیب و موقعیت قرارگیری در شیب نیز تاثیر معنی داری بر افزایش مقدار شاخص های فوق داشتند. بر اساس نتایج این تحقیق خصوصیات خاک وابسته به موقعیت های زمین نما بوده و این موقعیت ها ویژگی های خاک و تکامل تدریجی آن را تحت تاثیر قرار می دهند. کلمات کلیدی: تناسب اراضی، ویژگی های کیفی، ارزیابی کمی و کیفی، زیتون، طارم